Darparwyd y wybodaeth isod gan NHS.UK 

Mae sgitsoffrenia yn newid sut mae person yn meddwl ac yn ymddwyn.

Gall y cyflwr ddatblygu'n araf. Gall fod yn anodd adnabod yr arwyddion cyntaf gan eu bod yn aml yn datblygu yn ystod yr arddegau.

Gellir camgymryd symptomau fel encilio'n gymdeithasol neu beidio ymateb neu newidiadau mewn patrymau cysgu am "gyfnod" glasoed.

Mae pobl yn aml yn cael pyliau o sgitsoffrenia, pan fydd eu symptomau'n arbennig o ddifrifol, ac yna cyfnodau pan nad ydynt yn profi fawr ddim symptomau, os o gwbl. Gelwir hyn yn sgitsoffrenia acíwt.

Symptomau cadarnhaol a negyddol

Mae symptomau sgitsoffrenia fel arfer yn cael eu dosbarthu i:

• symptomau positif– unrhyw newid mewn ymddygiad neu feddyliau, megis rhithweledigaethau neu rithdybiau
• symptomau negyddol- lle mae’n ymddangos bod pobl yn tynnu’n ôl o’r byd o’u cwmpas, dim diddordeb mewn rhyngweithio cymdeithasol bob dydd, ac yn aml yn ymddangos yn ddiemosiwn ac yn fflat
   

Rhithweledigaethau

Rhithweledigaethau yw lle mae rhywun yn gweld, yn clywed, yn arogli, yn blasu neu’n teimlo pethau nad ydynt yn bodoli y tu allan i'w meddwl. Y rhithweledigaeth fwyaf cyffredin yw clywed lleisiau.

Mae rhithweledigaethau yn real iawn i'r person sy'n eu profi, er na all y bobl o'u cwmpas glywed y lleisiau na phrofi'r synhwyrau.

Mae ymchwil sy'n defnyddio offer sganio'r ymennydd yn dangos newidiadau ym maes lleferydd yn ymennydd pobl â sgitsoffrenia pan fyddant yn clywed lleisiau. Mae'r astudiaethau hyn yn dangos y profiad o glywed lleisiau fel un go iawn, fel pe bai'r ymennydd yn camgymryd meddyliau am leisiau go iawn.

Mae rhai pobl yn disgrifio'r lleisiau maen nhw'n eu clywed fel rhai cyfeillgar a dymunol, ond yn amlach maen nhw'n anghwrtais, yn feirniadol, yn sarhaus neu'n annifyr.

Gallai'r lleisiau ddisgrifio gweithgareddau sy'n digwydd, trafod meddyliau ac ymddygiad y sawl sy'n gwrando, rhoi cyfarwyddiadau, neu siarad yn uniongyrchol â'r person. Gall lleisiau ddod o lefydd gwahanol neu un lle, fel y teledu.
 

Rhithdybiau

Mae rhithdyb yn gred a ddelir ag argyhoeddiad llwyr, er ei fod yn seiliedig ar farn gyfeiliornus, ryfedd neu afrealistig. Gall effeithio ar y ffordd y mae'r person yn ymddwyn. Gall rhithdybiau ddechrau'n sydyn neu ddatblygu dros wythnosau neu fisoedd.

Mae rhai pobl yn datblygu syniad rhithiol i egluro rhithweledigaeth y maent yn ei phrofi. Er enghraifft, os ydynt wedi clywed lleisiau yn disgrifio eu gweithredoedd, efallai y byddant yn cael rhithdyb fod rhywun yn monitro eu gweithredoedd.

Efallai y bydd rhywun sy'n profi rhithdyb paranoid yn credu ei fod yn cael ei aflonyddu neu ei erlid. Efallai ei fod yn credu ei fod yn cael ei erlid, ei ddilyn, ei wylio, rhywun yn cynllwyno yn ei erbyn neu’n ei wenwyno, yn aml aelod o'r teulu neu ffrind.

Mae rhai pobl sy'n profi rhithdybiau yn dod o hyd i wahanol ystyron mewn digwyddiadau bob dydd.

Efallai eu bod yn credu bod pobl ar y teledu neu mewn erthyglau papur newydd yn cyfleu negeseuon iddyn nhw yn unig, neu fod yna negeseuon cudd yn lliwiau ceir sy'n pasio ar y stryd.
 

Meddyliau dryslyd (anhwylder meddwl)

Mae pobl sy'n profi seicosis yn aml yn cael trafferth cadw golwg ar eu meddyliau a'u sgyrsiau.

Mae rhai pobl yn ei chael hi'n anodd canolbwyntio a byddan nhw'n symud o un syniad i'r llall. Efallai eu bod yn cael trafferth darllen erthyglau papur newydd neu wylio rhaglen deledu.

Weithiau mae pobl yn disgrifio eu meddyliau fel "aneglur" neu "niwlog" pan fydd hyn yn digwydd iddynt. Gall meddyliau a lleferydd fynd yn gymysglyd neu ddryslyd, gan wneud sgwrs yn anodd ac yn anodd i bobl eraill ei deall.
 

Newidiadau mewn ymddygiad a meddyliau
 

Gall ymddygiad person ddod yn fwy anhrefnus ac anrhagweladwy.

Mae rhai pobl yn disgrifio eu meddyliau fel rhai sy'n cael eu rheoli gan rywun arall, nad yw eu meddyliau yn eiddo iddynt hwy, neu fod meddyliau wedi'u plannu yn eu meddwl gan rywun arall.

Teimlad arall yw bod meddyliau'n diflannu, fel pe bai rhywun yn eu tynnu o'u meddwl.

Mae rhai pobl yn teimlo bod eu corff yn cael ei feddiannu a bod rhywun arall yn cyfeirio eu symudiadau a'u gweithredoedd.
 

Symptomau negyddol sgitsoffrenia

Yn aml, gall symptomau negyddol sgitsoffrenia ymddangos sawl blwyddyn cyn i rywun brofi eu pwl sgitsoffrenia acíwt cyntaf.

Cyfeirir yn aml at y symptomau negyddol cychwynnol hyn fel y cyfnod prodromal o sgitsoffrenia.

Mae symptomau yn ystod y cyfnod prodromal fel arfer yn ymddangos yn raddol ac yn gwaethygu'n araf.

Maent yn cynnwys y person yn dod yn fwy encilgar yn gymdeithasol ac yn gynyddol ddim yn poeni am ei olwg a hylendid personol.

Gall fod yn anodd dweud a yw'r symptomau'n rhan o ddatblygiad sgitsoffrenia neu'n cael eu hachosi gan rywbeth arall.

Ymhlith y symptomau negyddol a brofir gan bobl sy'n byw gyda sgitsoffrenia mae:
 

• colli diddordeb a chymhelliant mewn bywyd a gweithgareddau, gan gynnwys perthnasoedd a rhyw
• diffyg canolbwyntio, ddim eisiau gadael y tŷ, a newidiadau mewn patrymau cysgu
• bod yn llai tebygol o gychwyn sgyrsiau a theimlo'n anghyfforddus gyda phobl, neu deimlo nad oes dim i'w ddweud

Yn aml, gall symptomau negyddol sgitsoffrenia arwain at broblemau perthynas â ffrindiau a theulu gan y gellir eu camgymryd weithiau am ddiogi bwriadol neu anghwrteisi. 

Seicosis

Mae meddygon yn aml yn disgrifio sgitsoffrenia fel math o seicosis.

Gall fod yn anodd iawn ymdopi â phwl acíwt cyntaf o seicosis, i'r person sy'n sâl ac i'w deulu a'i ffrindiau.

Gall newidiadau difrifol mewn ymddygiad ddigwydd, a gall y person ddechrau teimlo’n ofidus, yn bryderus, yn ddryslyd, yn grac neu'n amheus o'r rhai o'i gwmpas.

Efallai na fyddant yn meddwl bod angen cymorth arnynt, a gall fod yn anodd eu perswadio i ymweld â meddyg. 

Ffynhonnell:  NHS UK 
Yn cynnwys gwybodaeth am y sector cyhoeddus a drwyddedwyd o dan y Drwydded Llywodraeth Agored v.3.0 
https://www.nationalarchives.gov.uk/doc/open-government-licence/version/3/